Ogólna charakterystyka kierownictwa duchowego
Kierownictwo duchowe, rozumiane w sensie ścisłym, jest formą indywidualnej pedagogii wiary, nadziei i miłości (towarzyszenia, świadectwa, pomocy), którą osoba kompetentna udziela chrześcijaninowi na drodze życia duchowego (czyli w rozwoju życia z wiary i łaski), w integralnym rozwoju osoby, w ramach wspólnoty i uświęcającej misji Kościoła.
Przedmiotem i zarazem celem towarzyszenia duchowego jest dążenie chrześcijanina własną drogą wiary i posłuszeństwa woli Bożej: służy rozpoznaniu stanu duchowego danego człowieka, kształtuje jego orientację życiową zgodnie z wolą Bożą (tendencjami rozwojowymi, które otrzymał od Stwórcy, działaniem Ducha Świętego w jego życiu, wewnętrznymi łaskami, natchnieniami itp.), formuje osobowości wiary, pomaga w rozwoju i trudnościach życia wewnętrznego (jego treścią staje się zwłaszcza życie modlitwy), w rozpoznawaniu i podejmowaniu specyficznego powołania oraz towarzyszy wszelkim wysiłkom w procesie duchowego i apostolskiego dojrzewania.
Kierownictwo duchowe ma zatem wyraźnie duchowy, nadprzyrodzony cel: zbawienie i uświęcenie człowieka, jego ścisłe zjednoczenie z Bogiem. Może ono jednak odnosić się do różnych dziedzin życia danego człowieka, w takim zakresie, w jakim wymaga tego realizacja zasadniczego celu kierownictwa. Kierownictwo duchowe respektuje prawdę, że w życiu duchowym pierwszorzędną osobą jest Bóg, drugorzędną – wychowanek, zaś kierownik – trzeciorzędną. Dlatego rola kierownika duchowego sprowadza się do wspomagającego towarzyszenia i świadectwa wiary. Jest obok relacji łączącej Boga i człowieka. Tworzy ją Bóg i osoba kierowana. Kierownik zaś staje się jedynie świadkiem tego, co dzieje się między Bogiem a człowiekiem. Służy temu, co jest z Boga w życiu osoby, której towarzyszy. Pomaga rozeznawać i realizować wymagania zbawczej łaski Chrystusa. Dlatego działania kierownika nie powinny być obcymi wobec Bożej łaski. Współczesna literatura światowa korzysta z różnych określeń w odniesieniu do omawianego zagadnienia, np. towarzyszenie duchowe, duchowy dialog, pomoc, poradnictwo, przewodnictwo, ojcostwo oraz przyjaźń w Chrystusie czy mystagogia. Każdy z tych terminów wskazuje na inny aspekt indywidualnej pomocy duchowej. Niekiedy jest też wyrazem nieco odmiennej praktyki i teorii tej posługi w środowiskach kościelnych. Dlatego żaden z tych terminów nie wyraża całej treści omawianego zagadnienia, a wzięty dosłownie, może być nawet mylący.
Klasyczne i powszechnie używane pojęcia: kierownictwo duchowe, kierownik duchowy i osoba kierowana, sugerują autorytaryzm i spirytualizm, co nie określa prawidłowo tego, czym jest dobre kierownictwo duchowe. Natomiast zaletą tych terminów jest jasne rozdzielenie ról. Relacja łącząca kierownika z osobą, której towarzyszy, jest asymetryczna, nie sprowadza się do partnerstwa ani przyjaźni.